Intensywna Krótkoterminowa Terapia Dynamiczna (Intensive Short-Term Dynamic Psychotherapy – ISTDP), to podejście oparte na założeniach psychoanalitycznych i teorii przywiązania Johna Bowlby’iego. Zostało stworzone i opracowane przez dr Habiba Davanloo, psychiatrę i psychoanalityka z Uniwersytetu McGill w Montrealu oraz Davida Malana, brytyjskiego psychoanalityka i naukowego badacza, uznanego za wkład w rozwój psychoterapii.

W latach 60 tych XX wieku psychoanalityk Habib Davanloo, bazując na prowadzonej przez lata wnikliwej analizie nagrań wideo z terapii kilkuset pacjentów, przedstawił jednoznaczny dowód na to, że proces analityczny można przyspieszyć i skondensować dzięki podwyższeniu jakości interwencji terapeutycznych. Nagrania i analiza zapisu sesji terapeutycznych stały się dowodem, że analiza może trwać znacznie krócej i przynosić lecznicze rezultaty, jeśli terapeuta jest bardziej aktywny niż w klasycznej psychoanalizie – nie czeka, aż emocje pacjenta się ujawnią, a pomaga mu ich doświadczyć. Tłumione emocje i związany z nimi niepokój odzwierciedlają się w ciele. Stąd uważna analiza zachowań niewerbalnych pacjenta decyduje o doborze konkretnych interwencji terapeutycznych i o tym jak poprowadzona zostanie terapia.

ISTDP oparte jest na psychoanalitycznej koncepcji nieświadomego wewnętrznego konfliktu pacjenta, który powoduje jego symptomy i cierpienie w teraźniejszości. Celem pracy terapeuty ISTDP jest stopniowe zidentyfikowanie i zintensyfikowanie tego konfliktu, tak aby klient mógł odzyskać motywację do porzucenia obron i zmierzenia się ze swoimi prawdziwymi, często bolesnymi uczuciami. Przeżycie prawdziwych, wypieranych uczuć w gabinecie terapeutycznym w relacji z terapeutą staje się możliwe dzięki uprzedniej, systematycznej pracy z lękiem, powodującej wzrost zdolności regulacji lęku klienta oraz dzięki świadomemu, a szczególnie nieświadomemu przymierzu terapeutycznemu (conscious and unconscious therapeutic alliance).

 W trakcie sesji próbnej (the trial therapy), której celem jest wstępna psychodiagnoza pacjenta oraz sprawdzenie czy terapia ISTDP jest właściwą metodą leczenia dla konkretnej osoby, terapeuta stosuje zestaw interwencji terapeutycznych, opracowanych przez Davanloo, nazwanych „centralną sekwencją dynamiczną” (the Central Dynamic Sequence-CDS). Technika ta stała się zasadą postępowania, pozwalającą zdiagnozować poziom lęku pacjenta, repertuar stosowanych obron i siłę oporu podczas prób dotarcia do jego wypartych uczuć wobec ważnych obiektów w przeszłości. CDS na bieżąco podlega modyfikacji w zależności od poziomu lęku i stopnia oporu pacjenta. Terapeuta dba w ten sposób o jego dobro, dobierając odpowiednie dla niego tempo pracy i głębokość interwencji w zależności od zdolności adaptacyjnych ego pacjenta i tego jak pacjent reguluje lęk.

Ważna jest ocena wzorca rozładowania lęku. W zależności od stopnia nasilenia lęku: czy jest on rozładowywany w mięśniach prążkowanych, mięśniach gładkich, czy obserwowany jest względny brak napięcia mięśni prążkowanych i towarzyszące mu zaburzenia poznawczo-percepcyjne, terapeuta uzyskuje informację czy może wykonywać presję na uczucia i obrony, czy też musi „zatrzymać się” z pacjentem i zająć się przede wszystkim regulacją lęku.

W przypadku kruchych pacjentów, którzy na pytanie o uczucia reagują silnym lękiem wyładowywanym przez mięśnie gładkie i zaburzeniami poznawczo-percepcyjnym, stosuje się format stopniowany (graded format). Kiedy pacjent wzmocni swoją zdolność regulacji lęku, terapeuta dopiero wtedy może zająć się uczuciami i pracą nad obronami. Stopniowo prowadząc pacjenta do uzyskania dostępu do nieświadomości – dotarcia do nieświadomych uczuć, leżących u podstaw jego problemu i doświadczenia ich podczas sesji z terapeutą.

Struktura, wzorce interwencji oraz sposób pracy nad zdolnością regulacji lęku pacjenta powodują, że terapia ISTDP sprawdza się w pracy z zaburzeniami lękowymi, depresją, zaburzeniami somatoformicznymi – czyli, między innymi w różnego rodzaju bólach głowy, brzucha, klatki piersiowej o niewyjaśnionej przyczynie.

W trakcie sesji pacjent uczy się zauważać  i obserwować „z momentu na moment” („moment by moment”) swój lęk oraz bodziec, który powoduje wzrost uczuć, co prowadzi do wzrostu lęku i automatycznego uruchomienia często nieadaptacyjnej obrony. Dzięki wielokrotnym powtórzeniom konkretnych interwencji pacjent zaczyna dostrzegać związek przyczynowo-skutkowy między bodźcem, uczuciem, lękiem i obroną (trójkąt konfliktu) w różnych sytuacjach, co powoduje znaczącą poprawę jego funkcjonowania.

 Kluczowym elementem terapii jest połączenie w świadomości pacjenta Dwóch Trójkątów –Trójkąta Konfliktu (Ukryte Uczucia, Lęk i Mechanizmy Obronne) oraz Trójkąta Osób (Obecne Osoby, Przeniesienie w relacji z Terapeutą i Osoby z Przeszłości). Trójkąt Konfliktu ilustruje związek pomiędzy lękiem, obroną a leżącymi u jego podstaw impulsami i/lub uczuciami. Trójkąt Osób pokazuje powiązanie relacji z Terapeutą, z Obecnymi Osobami w życiu pacjenta oraz z Osobami z jego Przeszłości (matka, ojciec, rodzeństwo). Umiejętność rozróżnienia przez pacjenta uczucia od obrony i lęku (poszczególne wierzchołki trójkąta konfliktu) wraz ze zdolnością rozpoznania siebie i swoich relacji na trójkącie osób, świadczy o wzroście zdolności adaptacyjnych ego pacjenta, restrukturyzacji i porzuceniu, nieprzystosowawczych mechanizmów obronnych, których stosowanie było przyczyną cierpienia.

Terapeuci ISTDP dzięki retrospektywnej analizie zapisu video przeprowadzonych sesji mają bezcenną możliwość analizy, które z zastosowanych przez nich interwencji są pomocne w procesie leczenia pacjenta. I choć tak szczegółowa analiza własnej pracy jest bardzo pracochłonna, to jest równocześnie źródłem wiedzy i nieustannego rozwoju dla terapeuty. Tego typu autoanaliza w znaczący sposób podnosi również, a może przede wszystkim, jakość procesu terapeutycznego, działając na rzecz pacjenta.

Jako terapeutka psychodynamiczna, pracując od 30 lat jestem ciągle głęboko zainspirowana tą metodą pracy, która nie tylko przynosi poprawę funkcjonowania wielu moich pacjentów, ale powoduje również mój osobisty wgląd.

Opracowanie: Alicja Zborowska-Gordowy, psychoterapeutka ISTDP, www.psychoterapia-pomorskie.pl